تحلیلی بر فیلم کوتاه "خانم آقای فاضلی" به کارگردانی حسن فاضلی

حسن موسوی

"خانم آقای فاضلی" چنان‌که از عنوانش هویداست، به وضعیت زنان در افغانستان اعتراض کرده که عنوان فیلم نوعی عنوان اعتراضی به حساب می‌آید.

کارگردان این فیلم با انتخاب این عنوان سنت رایج جامعه افغانستان را زیر سوال می‌برد، جامعهٔ افغانستان که زن به نام خودش خطاب نمی‌شود و همیشه تحت مالکیت نام پدر، شوهر و پسر خود مورد خطاب قرار می‌گیرد، و این باعث شده که تمام تلاش‌‌ها و نقاط قوت و حتی نقاط ضعف یک زن افغانستانی به یک مرد نسبت داده شود، تا جایی که این وابستگی نام پس‌از وفات خود زن هم‌چنان زنده باقی می‌ماند تاحدی که در بعضی از اعلامیه‌های فوت ذکر شده: مرحومه مغفوره دختر فلانی که خواهر فلانی و فلانی و مادر فلانی و فلانی است دارباقی را بدرود گفته.

سازنده‌ی این فیلم با این فرهنگ نادرست مبارزه کرده و مورد نکوهش قرار می‌دهد. قصهٔ فیلم در مورد یک زن گدا است که به همراه دختر ۵ ساله‌اش زنده‌گی میکند. چشمان دختر این زن مشکل دارد و احتمال نابینا شدن آن می‌رود. دغدغهٔ این زن تهیه پول بیش‌تر است، هم برای عمل جراحی چشمان دخترش و هم برای امرارمعاش.

تلاش کارگردان برای پرداختن به یک زن افغانستانی خلاف آن‌چه تا‌کنون از زن افغانستانی دیده‌ایم موفق بوده و توانسته یک زن افغانستانی را شجاع، سخت‌کوش و مستقل معرفی کند که می تواند بدون تکیه به کسی مخصوصن بدون تکیه به هیچ مردی، از پس زنده‌گی خود برآید.

این مهم او را وا می‌دارد روش‌های دیگر کسب درآمد و به‌دست آوردن پول بیش‌تر را تجربه کند. او رو به کارهایی می‌آورد که دیگر زنان هم قشر خودش دست به آن کارها می‌زنند، و تبدیل به یک زن فعال و سخت کوش می‌شود که شغل‌های متفاوتی را تجربه کرده و دست به هر کاری می‌زند تا به هدف خود برسد. اما در این بین نگاه جامعه سنتی افغانستان هم مد نظر گرفته شده که از این زن توقع روسپی‌گری دارند و این طرز نگاه و فشار کمر شکن اقتصادی، قهرمان فیلم را تا مرز تن فروشی پیش می‌برد اما در نهایت عزت و شرف خود را جاودانه حفظ می‌کند.

ژانر این فیلم درام، تراژدی است و در سال ۲۰۱۱ در کابل ساخته شده است.

اینکه شوهر این زن یا همان آقای فاضلی کجاست؟ در فیلم هم‌چنان مجهول می‌ماند. اما اسم او و وجود او در فیلم حاکم است در حالی که هیچ‌گاه خودش را نمی‌بینیم . زنده است یا خیر؟

یکی دیگر از ویژه‌گی‌های این فیلم بدون صدا بودن آن است که از لحاظ ساختاری برخواسته از داستان این فیلم است و چنان رابطه‌ای نزدیک با تماشاگر برقرار می‌کند که در صحنه‌های خارجی، سر و صدا و آلودگی‌های صوتی کابل را میتوان حس کرد.

"خانم آقای فاضلی" برنده‌ی جایزه بهترین کارگردانی در دومین جشن‌واره بین‌المللی حقوق بشر افغانستان شده بود و هم‌چنین در چندین جشن‌واره‌ی بین‌المللی دیگر در کشو‌رهای آمریکا٬ هند٬ ایران و شیلی نیز حضور داشته است.